Czy kobieta w ciąży może bezpłatnie zaszczepić się przeciw krztuścowi w POZ?

W związku ze wzrostem zachorowań na krztusiec w Polsce w 2024 roku Minister Zdrowia zabezpieczył szczepionkę Tdap (inaczej dTpa) przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi z obniżoną zawartością antygenów błonicy i krztuśca, do realizacji szczepienia zalecanego u kobiet w ciąży przeciw krztuścowi.

Szczepienie kobiety w ciąży przeciw krztuścowi ma na celu redukcję ryzyka zachorowań na krztusiec noworodkowy, hospitalizacji i zgonu niemowlęcia z powodu krztuśca.

Szczepienie jest zalecane:

• kobietom w ciąży po ukończeniu 27. do 36. tygodnia ciąży – podanie dawki szczepionki bez dodatkowych skierowań i zaświadczeń,
• kobiety w ciąży zagrożonej przedwczesnym porodem, po ukończeniu 20. tygodnia ciąży – podanie dawki szczepionki.

Kwalifikację do szczepienia kobiety w ciąży prowadzi lekarz POZ. Dodatkowo, w przypadku ciąży zagrożonej ryzykiem wcześniejszego porodu, pacjentkę kieruje na szczepienie zalecane w POZ lekarz, który prowadzi ciążę.

Szczepienia są realizowane w ramach złożonej deklaracji do lekarza POZ. Szczepienie odnotowane jest w elektronicznej Karcie Szczepień.

Szczepionka Tdap powinna być podawana w każdej ciąży.

Głównym celem szczepienia kobiety w ciąży przeciw krztuścowi jest ochrona noworodków i niemowląt w pierwszych 3-6 miesiącach życia przed zachorowaniem i hospitalizacją z powodu krztuśca. Korzyści ze szczepienia w postaci wzmocnienia odporności odnosi również zaszczepiona kobieta.

Kobiecie w ciąży może być podawana szczepionka Adacel lub Boostrix lub ich pochodne ze składnikiem polio.

Krztusiec jest ostrą chorobą dróg oddechowych, głównie wieku dziecięcego, wywoływaną przez bakterie Bordetella pertussis. Choroba stanowi największe zagrożenie dla populacji najbardziej wrażliwej- niemowląt w pierwszych 6 miesiącach życia, które ze względu na wiek nie mogą być jeszcze w pełni zaszczepione. Charakterystycznym objawem choroby jest długotrwale utrzymujący się napadowy kaszel z wydzielaniem lepkiej plwociny. Najcięższy przebieg krztuśca u niemowląt przebiega z krztuszeniem, łapaniem powietrza, bradykardią, bezdechem. Mogą występować powikłania: zapalenia płuc, nadciśnienie płucne, krwotoki dospojówkowe, przepuklina, drgawki, encefalopatia. Zdecydowana większość hospitalizacji z powodu krztuśca dotyczy niemowląt do 6. miesiąca życia. Śmiertelność szacowana jest na 1% wśród niemowląt <2 m.ż. i 0,5% wśród niemowląt w 2-11. m.ż.

Przy zapewnieniu bezpłatnego szczepienia zalecanego dla kobiet w ciąży uwzględniono Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGiP), Polskiego Towarzystwa Wakcynologii (PTW) oraz Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej (PTMR) dotyczące szczepień kobiet planujących ciążę, ciężarnych oraz karmiących.

Ochrona dzieci poprzez szczepienie ciężarnych wynika z transferu przez łożysko do płodu przeciwciał przeciw bakteriom Bordetella pertussis, wytworzonych w organizmie matki w odpowiedzi na antygeny zawarte w szczepionce. Szczepienie Tdap matki w okresie ciąży znacznie zmniejsza ryzyko zachorowania, hosptalizacji i zgonu z powodu kzrtusca u ich dzieci w pierwszych 3-6 miesiącach życia.

Wyniki badań potwierdzają bezpieczeństwo szczepień kobiet w ciąży przeciw krztuścowi. Nie wykazano niepokojących sygnałów w kwestii wystąpienia niekorzystnych zdarzeń położniczych i neonatologicznych8. Szczepionka Tdap może być podawana kobiecie w ciąży w czasie tej samej wizyty szczepiennej, podczas której podawana jest szczepionka przeciw grypie.

W ciągu ostatnich 10 lat zalecenie szczepień przeciw krztuścowi kobiet w ciąży wprowadzono w wielu krajach. Przykładowo, w Stanach Zjednoczonych program szczepień przeciw krztuścowi kobiet w ciąży jest realizowany od 2011 roku10. W Wielkiej Brytanii szczepienie ciężarnych przeciw krztuścowi wprowadzono interwencyjnie w 2012 roku w odpowiedzi na wysoką zapadalność na krztusiec u młodszych niemowląt, a od 2019 roku wykonuje się je rutynowo w ramach krajowego programu szczepień ochronnych. Program szczepień przeciw krztuścowi kobiet w ciąży prowadzony jest również w Irlandii, Belgii, Czechach, Grecji, Włoszech, Portugalii, Szwajcarii, Nowej Zelandii, Australii.

Jak wskazano we wspólnych zaleceniach PTGiP, PTW i PTMR, w realizacji szczepień przeciw krztuścowi kobiet w ciąży, jako bezpiecznej i skutecznej metody kontroli zachorowań na krztusiec u niemowląt w pierwszych miesiącach życia, niezbędna jest zgodna rekomendacja od lekarz rodzinnego, do którego zadań należy wykonawstwo szczepienia oraz od położnika – ginekologa prowadzącego ciążę.