Światowy Dzień Gruźlicy

Opublikowano w dniu: 24 marca 2021

24 marca obchodzimy Światowy Dzień Gruźlicy. Święto zainicjowała Światowa Organizacja Zdrowia w 1982 roku dla upamiętnienia odkrycia przez Robota Kocha bakterii, które wywołują gruźlicę. Gruźlica jest chorobą zakaźną, wywołaną przez prątki wchodzące w skład Mycobacterium tuberculosis complex. Zmiany gruźlicze mogą występować w różnych narządach ciała, ale najczęstszą postacią jest gruźlica płuc. Prątkujący chorzy na gruźlicę płuc stanowią źródło zakażenia dla osób ze swego otoczenia. Na świecie gruźlica jest jednym z najważniejszych wyzwań zdrowia publicznego.

Według szacunków WHO na świecie 10,0 mln osób choruje rocznie na gruźlicę. W 2018 roku zapadalność wynosiła 132 na 100 000 ludności. Mężczyźni stanowili 57% chorych na gruźlicę, kobiety- 32%, dzieci 11%. Dwie trzecie chorych na gruźlicę na świecie to mieszkańcy 8 krajów (Indie, Chiny, Indonezja, Filipiny, Pakistan, Nigeria, Bangladesz, RPA).

1,7 mld ludzi na świecie może być zakażonych prątkiem gruźlicy. Osoby zakażone M. tuberculosis stanowią rezerwuar nowych przypadków choroby, ponieważ od 5 do 10% takich osób może w jakimś momencie swego życia, zwykle w ciągu pierwszych lat po zakażeniu, zachorować na aktywną gruźlicę. Największe ryzyko zachorowania mają osoby zakażone HIV. Powszechne na świecie czynniki ryzyka przejścia utajonego zakażenia prątkiem gruźlicy w aktywną chorobę to cukrzyca, niedożywienie, palenie papierosów i nadmierne picie alkoholu.

Gruźlica jest najczęstszą przyczyną zgonów na świecie wywołanych przez pojedynczy czynnik zakaźny. W 2018 roku 1,2 mln chorych na gruźlicę, nie zakażonych HIV, zmarło z jej powodu (spadek liczby zgonów o 27% w porównaniu z rokiem 2000). Ponadto zmarło 251 tys. chorych na gruźlicę i zakażonych HIV ( spadek o 60% w porównaniu z rokiem 2000). W 2018 roku osoby zakażone HIV stanowiły 8,6% chorych na gruźlicę na świecie; połowa takich chorych to mieszkańcy południa Afryki.

Problemem w walce z gruźlicą na świecie jest rozpowszechnienie gruźlicy wywołanej przez prątki oporne na najsilniejsze leki przeciwprątkowe- na ryfampicynę (RR-TB) i na ryfampicynę łącznie z izoniazydem (MDR-TB). Liczbę chorych na RR-TB i MDR-TB oszacowano na 484 tys. Połowa wszystkich chorych z taką opornością prątków to mieszkańcy Indii (27%), Chin (14%) i Rosji (9%). Największe odsetki chorych na RR-TB i MDR-TB wśród ogółu chorych na gruźlicę stwierdza się w krajach, które w przeszłości były republikami Związku Radzieckiego. Leczenie MDR-TB jest długie i mniej skuteczne niż gruźlicy bez oporności prątków.

Z raportu ECDC dotyczącego epidemiologii gruźlicy w 2019 roku wynika, że w 29 krajach Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Łotwa i Lichtenstein nie przedstawiły danych) stwierdzono łącznie 49 752 przypadki gruźlicy. Zapadalność wynosiła przeciętnie 9,6 na 100 000 ludności. Od 2002 roku utrzymuje się trend spadkowy wskaźnika zapadalności na gruźlicę w krajach UE/EOG.

Około 1/3 (34,5%) chorych było cudzoziemcami w odniesieniu do kraju zgłaszającego ich zachorowanie. Liczba zgłoszonych przypadków gruźlicy wielolekoopornej i gruźlicy XDR w krajach EU/EOG nadal spada. MDR-TB wykryto u 3,4% osób z grupy 24 812 chorych z dostępnymi wynikami lekooporności. Największe odsetki chorych na MDR-TB były w Estonii (21,3%) i na Litwie (17,0%). Zakażenie HIV wykryto u 3,1% z 16 088 chorych na gruźlicę ze znanym statusem HIV, tzn. u 502 osób.

Szczepionka BCG przeciw gruźlicy jest jedną z najstarszych znanych szczepionek. Stosujemy ją od 100 lat. Największą korzyścią ze szczepienia BCG jest znaczna redukcja ryzyka najcięższych postaci gruźlicy (gruźlica rozsiana i gruźlicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych) i znacznie zmniejsza ryzyko jakiegokolwiek zachorowania na tę chorobę u dzieci. Nie stosujemy tej szczepionki u dorosłych.

Od wielu lat prowadzone są intensywne badania opracowania szczepionki przeciw gruźlicy. Z danych z sierpnia 2020 roku wynika, że na różnych etapach badań klinicznych jest obecnie 14 różnych preparatów szczepionkowych.