WHO: w ciągu ostatnich 50 lat szczepionki uratowały życie 154 mln osób

Szczepionki są najskuteczniejszą metodą zapobiegania chorobom zakaźnym i ratowania życia. Rozszerzony Program Szczepień (Expanded Programme on Immunization – EPI) to inicjatywa WHO, której celem jest zapewnienie każdemu dziecku, niezależnie od miejsca zamieszania i statusu społeczno-ekonomicznego, sprawiedliwego dostępu do szczepień. Prowadzone od 1974 roku działania w ramach EPI stały się znaczącym kamieniem milowym w dziedzinie zdrowia publicznego. Programy szczepień prowadzone na całym świecie przyczyniły się do ograniczenia ryzyka występowania wiele chorób zakaźnych, lub wręcz ich eliminacji. Dotyczy to programów szczepień przeciw następującym 14 chorobom: błonicy, zakażeniom Haemophilus influenzae type B (Hib), wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW B), japońskiemu zapaleniu mózgu, odrze, zakażeniom meningokokowym, zakażeniom pneumokokowym, poliomyelitis, krztuścowi, biegunce rotawirusowej, różyczce, tężcowi, gruźlicy, żółtej gorączce.

Wyniki efektywności Rozszerzonego Programu Szczepień WHO w latach 1974-2024 pokazują, dalekosiężny wpływ realizowanych programów szczepień. Analiza opiera się na wynikach modelowania epidemiologii chorób zakaźnych. Badacze oszacowali liczbę unikniętych zgonów, zaoszczędzone lata życia i lata pełnego zdrowia w przypadku 14 chorób, przeciw którym realizowano programy szczepień.

Poniżej wymieniono pięć kluczowych osiągnięć dotyczących realizowanych od 50 lat programów szczepień:

1. Od 1974 roku szczepienia uratowały życie 154 milionom osób. Znaczna większość istnień uratowanych dzięki szczepionkom – 101 mln – to małe dzieci. W ten sposób w latach 1974–2024 szczepienia przyczyniły się do 40% zmniejszenia śmiertelności małych dzieci na świecie (w krajach Afryki – 52%). Poprawa dostępu do wody pitnej, warunków sanitarnych i higieny, lepsze odżywianie i inne czynniki poprawiły stan zdrowia i ograniczyły rozprzestrzenianie się chorób zakaźnych od lat 70. XX wieku. Jednak szczepienia przyczyniły się do zapobiegania śmiertelnym infekcjom w największym stopniu. Związane jest to z efektem odporności populacyjnej, wynikającej z ograniczenia rozprzestrzeniania się patogenu, wirusa lub bakterii, w środowiskach gdzie jest wysoki stan zaszczepienia, czego wynikiem jest również ochrona osób, które z powodu wieku (noworodki) lub stanu zdrowia (osoby z ciężkimi zaburzeniami odporności) nie mogą być zaszczepione lub słabiej odpowiadają na szczepienia.

2. Szczepienie przeciw odrze uratowało najwięcej istnień ludzkich. W ciągu 50 lat szczepionki zapobiegły prawie 94 milionom zgonów z powodu odry. Wirus odry jest wysoce zaraźliwy. Jedna osoba zakażona może przenieść wirusa na 18 innych osób. Odra jest niebezpieczna, może doprowadzić do śmierci lub ciężkich powikłań w postaci utraty wzroku, głuchoty lub niepełnosprawności intelektualnej.

3. W 2024 roku dziecko poniżej 10. roku życia ma o 40% większe prawdopodobieństwo dożycia kolejnych urodzin w porównaniu z dzieckiem urodzonym 50 lat temu. Większość uratowanych istnień ludzkich dotyczy dzieci poniżej piątego roku życia. Małe dzieci są najbardziej narażone na wiele chorób, którym można zapobiegać szczepieniami. Choroby takie jak różyczka, polio, krztusiec, Inwazyjna Choroba Pneumokokowa i biegunki rotawirusowe, zdecydowanie częściej dotyczą małe dzieci.

4. Szczepienia przynoszą korzyści również u dorosłych, w tym szczególnie osób starszych oraz osób obciążonych chorobą towarzyszącą. W przypadku chorób takich jak pneumokokowe zapalenie płuc lub grypa ryzyko zgonu u osoby dorosłej jest nawet 100. krotnie wyższe w porównaniu z dziećmi.

5. Choroby zakaźne dotyczą osób w każdym wieku. Szczepienia nie tylko ratują życie, ale także zapobiegają długoterminowym konsekwencjom związanym z ciężką chorobą. Dodatkowo choroba zakaźna u osoby starszej lub pacjenta obciążonego chorobą towarzyszącą może przebiegać z powikłaniami i skutkować nieodwracalnej utratą samodzielności.  Stąd też szczepienia przyczyniają się do poprawy jakości życia i wydłużenia życia w dobrym zdrowiu.