Jakie są przyczyny wzrostu zachorowań na krztusiec w Polsce w 2024 roku?

Krztusiec (inaczej koklusz) jest ostrą chorobą zakaźną wywoływaną przez bakterie, tzw. pałeczki krztuśca. Charakteryzuje się uporczywym kaszlem. Może mieć ciężki przebieg i w skrajnych przypadkach prowadzić do śmierci. Krztusiec jest szczególnie groźny dla niemowląt (poniżej 6 miesiąca życia), które nie nabyły jeszcze odporności w wyniku swoich szczepień oraz osób starszych (powyżej 65 roku życia). Krztusiec nie jest chorobą wyłącznie wieku dziecięcego, dziś zakażają się głównie nastolatki i osoby dorosłe, które są źródłem zakażenia dla najmłodszych.

W ostatnich miesiącach obserwujemy wyraźny wzrost zachorowań na krztusiec. Z danych epidemiologicznych dostępnych na stronie NIZP PZH-PIB wynika, że od początku roku do połowy września zgłoszono 14 584 przypadki krztuśca (zapadalność 38,69/100 tys. ludności), co stanowi ponad 26. krotny wzrost w porównaniu do analogicznego okresu roku poprzedniego (559 przypadków i zapadalność 1,48/100 tys. ludności). Hospitalizowano z powodu krztuśca ponad 1700 osób. W czerwcu br. zmarł noworodek, który był zbyt mały, aby mógł zostać zaszczepiony. Ponad 80% ogółu hospitalizacji z powodu krztuśca dotyczy niemowląt do 6. miesiąca życia, ta grupa wiekowa obciążona jest również największym ryzykiem powikłań krztuśca (zapalenie płuc, bezdech, drgawki, encefalopatia).

Na obecną sytuację epidemiologiczną krztuśca ma wpływ wiele czynników. Wśród możliwych przyczyn wzrostu zachorowań należy wymienić:

• spadek akceptacji dla szczepień, a w związku z tym zmniejszenie stanu zaszczepienia populacji przeciw krztuścowi. Dane z 2022 r. pokazują, że stan zaszczepienia dzieci w 3 roku życia, które zostały zaszczepione w schemacie podstawowym (4 dawki szczepionki ze składnikiem krztuśca) wynosi 85,5%.
• wygasanie odporności w wyniku upływu lat od szczepień podstawowych realizowanych w dzieciństwie i podania ostatniej dawki przypominającej szczepionki w kolejnych latach. Warto zaznaczyć, że ostania dawka szczepienia przeciw krztuścowi w ramach obowiązkowego kalendarza szczepień jest podawana osobom w 14 r.ż. Potem kolejne dawki przypominające szczepionek ze składnikiem krztuśca to już szczepienia zalecane, czyli odpłatne, a więc mniej popularne.
• cykliczność występowania epidemicznych zachorowań na krztusiec, występujących co 3 – 5 lata. Zjawisko to obserwujemy w wielu krajach. Według danych retrospektywnych cykliczny wzrost zachorowań na krztusiec może przypadać właśnie w tym roku.

Pik zachorowań na krztusiec zanotowano ostatnio w 2016 r. – ponad 6,8 tys. raportowanych zachorowań. Przed wprowadzeniem powszechnych obowiązkowych szczepień przeciw krztuścowi w 1960 r. corocznie w Polsce odnotowywano kilkadziesiąt tysięcy zachorowań (w 1960 r. zarejestrowano najwięcej – 95 968 zachorowań). Krztusiec był częstą przyczyną zgonów u dzieci poniżej 1 roku życia (w 1950 r. odnotowano 1580 zgonów). Wraz z rozpoczęciem szczepień liczba zachorowań na krztusiec systematycznie zmniejszała się. W ostatnich latach obserwujemy co roku 2000-3000 zachorowań z cyklicznością zachorowań i kolejnymi nasileniami epidemicznymi krztuśca, jednak nie obserwowaliśmy zgonów z powodu krztuśca. Np. w 2012 roku odnotowano najwyższą od około 40 lat liczbę zachorowań, tj. ponad 4 500 zachorowań. W 2014 r. odnotowano ponad 2 102 zachorowania, po czym ponownie w 2015 r. zarejestrowano ponad dwukrotnie wyższą liczbę – 4 956 zachorowań. W 2016 r. liczba zarejestrowanych przypadków wzrosła do 6 856, a w 2017 r. wynosiła 3 034 zachorowania. W 2018 roku i 2019 roku ponownie zmniejszyła się, zgłoszono 1548 i 1626 zachorowań.