Quiz o niepożądanych odczynach poszczepiennych

NOP to zaburzenie stanu zdrowia, które wystąpiło w okresie 4 tygodni po podaniu szczepionki. Wyjątek stanowią odczyny po szczepieniu BCG, przeciw gruźlicy, w tych wypadkach kryterium czasowe jest znacznie wydłużone, co wynika ze specyfiki działania szczepionki. NOP występuje w związku czasowym ze szczepieniem, nie zawsze musi występować związek przyczynowo-skutkowy. O związku przyczynowo-skutkowym świadczyłoby dalsze postępowanie z pacjentem obejmujące diagnostykę, analizę historii choroby.

O bezpieczeństwie szczepionek dostępnych na rynku świadczy fakt, że zostały zarejestrowane, a więc przeszły proces restrykcyjnej oceny wyników badań klinicznych oraz kontroli wytwarzania szczepionki. To produkty, które podlegają wyższym standardom bezpieczeństwa niż pozostałe leki. Monitorowane są niepożądane odczyny poszczepienne występujące po podaniu szczepionek i cały czas oceniane bezpieczeństwo w badaniach obserwacyjnych i epidemiologicznych.

Szczepionki są bezpieczne, jednak nie są całkowicie wolne od działań niepożądanych. Po podaniu szczepionki, tak jak po podaniu innych leków, suplementów, produktów medycznych, a nawet żywności - mogą wystąpić działania niepożądane.

Z danych o NOP rozpoznawanych i zgłaszanych przez lekarzy wynika, że najczęściej występują NOP łagodne. Przykładowo w 2018 roku wśród 3809 wszystkich zgłoszonych NOP odnotowano 0,3% ciężkich i 0,7% poważnych NOP.

Szczepionka MMR przeciw odrze, śwince i różyczce zawiera w swoim składzie osłabione zdolne do kontrolowanego namnażania wirusy odry, świnki i różyczki. Stąd wyższe w porównaniu do innych szczepionek ryzyko reakcji miejscowych ilustrujących działanie nieswoistych mechanizmów odporności. To wbrew pozorom pozytywny sygnał świadczący o uruchomionych mechanizmach odpornościowych po podaniu szczepionki.

Informacje o rodzaju i częstości NOP, które mogą wystąpić po podaniu konkretnej szczepionki, ustalane są w czasie rejestracji danego produktu a następnie zapisywane w ulotce dołączonej do opakowania szczepionki lub Charakterystyce Produktu Leczniczego, tj. szczegółowym dokumencie o szczepionce przeznaczonym dla lekarzy. Dokumenty te mogą być uaktualniane wraz z wiedzą na temat monitorowania NOP.

W Australii działa krajowy system czynnego monitorowania bezpieczeństwa szczepień o nazwie AusVaxSafety , w którym kilka dni po każdym szczepieniu, rodzicom/opiekunom dziecka, wysyłany jest SMS z pytaniem o występowanie reakcji po szczepieniu określanych jako niepożądane odczyny poszczepienne (więcej informacji: https://szczepienia2.local/5579-2/).

Ciężki NOP pod postacią reakcji anafilaktycznej występuje po podaniu szczepionki bardzo rzadko. Szacuje się, że to 1 reakcja na 1 000 000 podanych dawek szczepionek. Racjonalnie oceniając ryzyko można powiedzieć, że jest większe prawdopodobieństwo zgonu z powodu uderzenia pioruna niż wystąpienia reakcji anafilaktycznej po szczepienia.

W Polsce każdego roku zgłaszanych jest ok. 3 000-4 000 NOP. Liczba ta ściśle zależy od liczby podanych dawek szczepionek. Odnotowywany wzrost liczby zgłaszanych NOP można powiązać ze wzrostem świadomości rodziców i lekarzy, co przekłada się na ogólny wzrost czułości systemu nadzoru nad NOP.