Szczepienia w czasie pandemii COVID-19

Bieżące wykonywanie szczepień ochronnych oraz jak najszybsze uzupełnienie zaległych szczepień u dzieci zgodnie z Kalendarzem Szczepień obowiązującym w 2020 roku, w czasie pandemii COVOD-19 jest bardzo ważne. Inne choroby zakaźne, tj. krztusiec, odra, inwazyjna choroba pneumokokowa, biegunka rotawirusowa, inwazyjna choroba meningokokowa, ospa wietrzna stanowią dla dzieci znacznie większe zagrożenie niż COVID-19, który występuje u dzieci rzadko i przebiega łagodnie.

Szczepienia są bezpieczne, także w czasie pandemii. Lekarze i pielęgniarki stosują procedury, które minimalizują ryzyko zakażenia nowym koronawirusem. Nie należy obawiać się sytuacji, że zaszczepimy kogoś zakażonego SARS-CoV-2 i z tego powodu mogą pojawić się problemy zdrowotne. Potencjał układu immunologicznego jest ogromny. Nawet kilka szczepionek podanych w czasie 1 wizyty szczepiennej „zajmuje” jedynie ułamek (ok. 0,1 proc.) możliwości układu odpornościowego osoby zaszczepionej. Wiele osób jest bezobjawowymi nosicielami różnych bakterii i wirusów i nie wpływa to na nasze decyzje odnośnie szczepień.

W czasie pandemii COVID-19 zasoby ochrony zdrowia koncentrują się przede wszystkim na walce z nowym koronawirusem. Stąd inna choroba w czasie pandemii może zwiększać ryzyko opóźnionej prawidłowej diagnozy i prawidłowego leczenia. Powinniśmy wykorzystać wszystkie możliwości aby ograniczyć ryzyko wystąpienia innej choroby zakaźnej oraz jej ciężkiego przebiegu wymagającego hospitalizacji. Taką ochronę zapewniają nam szczepienia.

Szczepienia przeciwko takim chorobom jak grypa czy pneumokokowe zapalenie płuc mają szczególne znaczenie w odniesieniu do układu oddechowego, szczególnie u starszych dorosłych. Szczepienia przeciw grypie czy pneumokokom pomogą przygotować organizm do walki z zakażeniem SARS-Cov-2. W przypadku zakażenia wirusem SARS-Cov-2, lepiej być chronionym przed wirusem grypy czy pneumokokami. Chodzi również o uniknięcie koinfekcji wywołanych tymi patogenami, co może zwiększać ryzyko ciężkiego przebiegu choroby układu oddechowego.

Zdecydowana większość zakażeń wirusem SARS-Cov-2 ma charakter bezobjawowy, stąd też rodzice planujący szczepienie dziecka lub dorośli planujący swoje szczepienia, mają wątpliwości, czy można wykonać jakiekolwiek szczepienie, w sytuacji kiedy osoba jest już zakażona nowym koronawirusem. Obawiają się, czy taka sytuacja nie spowoduje problemów zdrowotnych. Nie należy obawiać się sytuacji, że zaszczepimy dziecko lub osobę dorosłą bezobjawowo zakażoną SARS-CoV-2. Wiele osób jest bezobjawowymi nosicielami różnych bakterii i wirusów i nie wpływa to na nasze decyzje odnośnie szczepień. Dodatkowo potencjał układu immunologicznego osoby szczepionej, również małego dziecka, jest ogromny.

W przypadku bezobjawowego zakażenia SARS-CoV-2 czy skąpoobjawowego COVID-19, szczepienie może być wykonane po zakończeniu izolacji. W przypadku ciężkiego przebiegu COVID-19 pacjent może wymagać dłuższego czasu, np. jeśli wystąpiła znaczna leukopenia, w leczeniu stosowano kortykosteroidy lub osocze ozdrowieńców, a planowane jest podanie żywej szczepionki. Wspomniane sposoby terapii dotyczą praktycznie wyłącznie pacjentów dorosłych, u których rzadko stosowane są szczepionki żywe. Tak jak przed każdym szczepieniem konieczne jest badanie kwalifikacyjne.

Na początku pandemii WHO zalecała, aby szczepienie po przebyciu COVID-19 wykonywać u osób z dwukrotnie ujemnym wynikiem wymazu z nosogardła w kierunku SARS-CoV-2 lub (w przypadku niemożności wykonania testu) po 14 dniach od ustąpienia objawów. Nie wynikało to jednak z przeciwwskazań do szczepienia, a względów epidemiologicznych (potencjalnie trwającego okresu zakaźności).

Obecnie nie wykonuje się kontrolnych wymazów, o zwolnieniu osoby z rozpoznanym COVID-19 z izolacji decyduje kryterium czasu od rozpoznania (10 dni w przypadku przebiegu bezobjawowego i minimum 13 dni w przypadku przebiegu objawowego).

W opisanej sytuacji należy wziąć pod uwagę względy medyczne i sanitarne.

Z medycznego punktu widzenia nie ma powodu, aby szczepienie opóźniać, oczywiście przy założeniu, że u dziecka nie wystąpią objawy zakażenia SARS-CoV-2. Nawet jeśli dziecko ma zakażenie bezobjawowe, można podać szczepionkę (łagodna infekcja, a taką jest zakażenie objawowe czy skąpoobjawowe, nie stanowi przeciwwskazania do szczepienia).

Natomiast z punktu widzenia przepisów sanitarnych obowiązujących w okresie pandemii, w sytuacji potwierdzonego zakażenia SARS-CoV-2  i/lub rozpoznania COVID-19 u jednego z domowników, szczepienie musi być odroczone do czasu zakończenia kwarantanny pozostałych wspólnie zamieszkujących osób.

Nie ma konkretnych wytycznych wskazujących, po jakim czasie od przebycia COVID-19 można zaszczepić pacjenta przeciw grypie. Należy kierować się ogólną zasadą, że po ostrej chorobie o umiarkowanym lub ciężkim przebiegu szczepienie można wykonać po wyzdrowieniu (ustąpieniu objawów). Podobne sformułowanie znalazło się w zaleceniach amerykańskiego Centrum Kontroli i Zapobiegania Chorób (Centers for Disease Control and Prevention, CDC) dotyczących konkretnie szczepienia przeciw grypie pacjentów po przebyciu COVID-19: szczepienie może być wykonane po wyzdrowieniu. Obecnie wiadomo, że u części pacjentów mogą występować nawet długotrwałe skutki przebytego zakażenia SARS-CoV-2, chodzi więc raczej o ustąpienie ostrych objawów choroby i stabilizację stanu klinicznego. Szczepienie, jak zawsze, musi być poprzedzone badaniem kwalifikacyjnym. Osoba po przebyciu COVID-19 może być bardziej narażona na zachorowanie na grypę i cięższy jej przebieg, dlatego szczepienie przeciw grypie jest jak najbardziej zasadne.

Podanie osocza ozdrowieńców nie wymaga odroczenia szczepienia, gdyż szczepionki przeciw grypie stosowane w Polsce u dorosłych są szczepionkami zabitymi (zachowanie odstępu czasowego dotyczy tylko szczepionek żywych).

Zasady bezpieczeństwa, jakie należy zachować w czasie szczepienia w okresie pandemii koronawirusa SARC-CoV-2:

• stosowanie ogólnie zalecanych środków ochrony na terenie POZ (używanie przez personel maseczek na usta i nos oraz rękawiczek jednorazowych%2