Po co szczepimy dorosłych?

Podsumowanie

Szczepienia dorosłych są tak samo ważne jak szczepienia dzieci. W przypadku wielu chorób zakaźnych, nieuodpornieni dorośli są narażeni na zachorowania i powikłania w większym stopniu niż dzieci. Dodatkowo w przypadku osób starszych, zmiany związane ze starzeniem się układu odpornościowego wraz z upływem czasu powodują, że organizm jest coraz bardziej podatny na choroby, np. zakażenia pneumokokowe, grypę, czy półpasiec.

 

Pamiętaj, że:

  • Prawdopodobieństwo zgonu w przebiegu choroby, której można zapobiegać drogą szczepień jest u osoby dorosłej 100-krotnie większe niż u dzieci.
  • Wiele osób narażonych na choroby zakaźne z racji wykonywanego zawodu powinno się szczepić aby chronić siebie i swoich bliskich.

W przypadku takich chorób jak błonica, tężec czy krztusiec, odporność nabyta poprzez szczepienia zrealizowane w przeszłości zmniejsza się z upływem czasu po podaniu ostatniej dawki szczepionki i dlatego wskazane są dawki przypominające. Również wiele chorób wirusowych wieku dziecięcego (np. ospa wietrzna, odra, różyczka ) u dorosłych ma znacznie cięższy przebieg niż u dzieci. W przypadku innych chorób (np. krztuśca) dorośli mogą łagodnie chorować lub jako bezobjawowi nosiciele narażać swoje dzieci i wnuki które jeszcze nie wykształciły odpowiednich mechanizmów obronnych (krztusiec, grypa).

Osoba dorosła powinna sprawdzić swój stan  uodpornienia. Historia szczepień zapisana w książeczce szczepień i/lub karcie uodpornienia pozwala ocenić jakie szczepienia otrzymaliśmy w przeszłości, czy podano wszystkie wymagane dawki i jeżeli to konieczne, uzupełnić brakujące szczepienia. Szczególną grupą dorosłych jest personel placówek opieki zdrowotnej, który jest narażony na zakażenie w miejscu pracy a jednocześnie może stanowić źródło zakażenia dla pacjentów, z których wielu należy do grupy dużego ryzyka ciężkiego przebiegu i powikłań chorób, którym można zapobiegać poprzez szczepienia. Dlatego lekarze i pielęgniarki powinni co roku szczepić się przeciw grypie, pamiętać o przypominającym szczepieniu przeciw krztuścowi i sprawdzić stan uodpornienia przeciw odrze.

Dlaczego dorośli powinni się szczepić?

Większość szczepionek podawana jest dzieciom. Jest to uzasadnione tym, że wiele chorób zakaźnych szerzy się najszybciej i wywołuje liczne powikłania wśród małych dzieci. W związku z tym dorośli uważają, że nie potrzebują szczepionek. Jednak w przypadku wielu chorób zakaźnych, niezaszczepieni dorośli są narażeni na zachorowania i powikłania w większym stopniu niż dzieci. Prawdopodobieństwo zgonu w przebiegu choroby, której można zapobiegać drogą szczepień jest u osoby dorosłej 100- krotnie większe niż u dzieci. Przykładem są dane epidemiologiczne ze Stanów Zjednoczonych, gdzie każdego roku z powodu chorób zakaźnych, którym można zapobiegać poprzez szczepienia umiera 500 dzieci i 500 000 dorosłych.

 

Pomimo tak przekonywujących danych większość dorosłych  nie ma wiedzy ani świadomości, że powinna się szczepić.

Szczepienia dla dorosłych są potrzebne z następujących powodów:

  • szczepienia nie zapewniają odporności na całe życie, odporność zmniejsza się z upływem czasu po podaniu ostatniej dawki szczepionki i dlatego wskazane są dawki przypominające, np. szczepienia przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi;
  • szczepienia nie zapewniają trwałej odporności, ponieważ niektóre wirusy lub bakterie podlegają częstym zmianom genetycznym, np. wirusy grypy;
  • zmiany związane ze starzeniem się układu odpornościowego wraz z upływem czasu powodują, że organizm jest coraz bardziej podatny na choroby, np. zakażenia pneumokokowe;
  • choroby wirusowe wieku dziecięcego (ospa wietrzna, odra, różyczka) zwykle u dorosłych mają znacznie cięższy przebieg niż u dzieci;
  • dorośli mogą łagodnie chorować i narażać swoje dzieci i wnuki, które jeszcze nie wykształciły odpowiednich mechanizmów obronnych (krztusiec, grypa).

Osoba dorosła powinna sprawdzić swój stan  uodpornienia. Historia szczepień zapisana w książeczce szczepień i/lub karcie uodpornienia pozwala ocenić jakie szczepienia otrzymaliśmy w przeszłości, czy podano wszystkie wymagane dawki i jeżeli to konieczne, uzupełnić brakujące szczepienia.

Dlaczego osoby starsze powinny się szczepić?

 

Dlaczego osoby  starsze w wieku 65+ potrzebują szczepień przeciw grypie?

Grypa jest wysoce zakaźną chorobą wirusową. Może powodować chorobę od łagodnej do ciężkiej, a czasami może prowadzić do śmierci.

Typowa grypa przebiega z wysoką gorączką z dreszczami, bólami mięśni, kości i stawów, bólami głowy, poczuciem osłabienia. Objawom ogólnym towarzyszą: katar, męczący kaszel i ból gardła, czasem objawy ze strony układu oddechowego- nudności, wymioty, biegunka. Nie zawsze występują wszystkie wymienione objawy. Grypa może mieć łagodny, skąpoobjawowy przebieg.

U osób starszych grypa może objawiać się inaczej niż w innych grupach wiekowych. Częściej występuje złe samopoczucie, nagłe pojawienia się wysokiej gorączki, bóle brzucha, biegunka i nudności.

Katar, ból gardła i zatkany nos są rzadszymi objawami grypy u osób starszych niż w pozostałych grupach wiekowych.

​Dorośli w wieku 65 lat i starsi są bardziej narażeni na poważne powikłania grypy, zarówno ze względu na zwiększone prawdopodobieństwo wystąpienia chorób przewlekłych, jak i osłabienie układu odpornościowego wraz z wiekiem.

STARZEJĄCY SIĘ UKŁAD ODPORNOŚCIOWY

Immunosenescencja to biologiczny proces starzenia związany z postępującym spadkiem odporności ogólnoustrojowej. Takie stopniowe pogarszanie się stanu układu odpornościowego, spowodowane naturalnym starzeniem się, może powodować zwiększoną podatność na powszechne choroby zakaźne, w tym grypę, wśród osób starszych.

Ponadto chroniczny, postępujący wzrost stanu prozapalnego u osób starszych, przyczynia się do powstawania wszystkich chorób związanych ze starzeniem się i czyni osoby starsze bardziej podatnymi na powikłania w wyniku zakażenia grypą.

POWAŻNE POWIKŁANIA

Powikłania grypy u osób starszych mogą prowadzić do stanów zagrażających życiu. Obejmują: zapalenie płuc, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie mózgu, zapalenie mięśni, niewydolność wielonarządowa (np. niewydolność oddechowa i nerek). Infekcja dróg oddechowych może prowadzić do skrajnej reakcji zapalnej i sepsy.

Osoby starsze odpowiadają za około 70–85% zgonów z powodu grypy.

50–70% hospitalizacji z powodu grypy dotyczy osób w wieku 65 lat i starszych.

Starsi dorośli przebywają w szpitalu dłużej niż młodsi dorośli.

Dłuższy pobyt w szpitalu może mieć negatywny wpływ na jakość ich życia po wypisie.

OSOBY STARSZE Z CHOROBAMI PRZEWLEKŁYMI

Grypa jest niebezpieczna dla osób z chorobami przewlekłymi, takie jak cukrzyca oraz choroby serca i płuc.

Wielu dorosłych nie wie, że cierpi na chorobę przewlekłą, dlatego zapewnienie im szczepień pomaga warstwę ochrony dla tych potencjalnie bezbronnych osób.

Cukrzyca

Pacjenci z cukrzycą są obarczeni większym ryzykiem ciężkiego przebiegu grypy, która może stanowić przyczynę dekompensacji cukrzycy. Osoby chore na cukrzycę są narażone na większe ryzyko zgonu z powodu chorób infekcyjnych.

Przewlekłe choroby serca

Pacjenci z chorobami serca lub po udarze są obarczeni większym ryzykiem poważnych powikłań z powodu grypy, w tym zapalenia mięśnia sercowego, zapalenia tkanki mięśniowej, zawału serca i niewydolności wielonarządowej.

Przewlekłe choroby płuc

Pacjenci z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP), astmą lub innymi chorobami płuc są obarczone większym ryzykiem powikłań grypy.

KONSEKWENCJE DŁUGOTERMINOWE

Nawet po wyzdrowieniu z grypy osoby starsze mogą nigdy w pełni nie odzyskać zdrowia, zdolności i stylu życia sprzed grypy. Co więcej, nawet przez wiele miesięcy po zachorowaniu na grypę u osób starszych ryzyko wystąpienia takich problemów sercowo-naczyniowych może być nadal zwiększone jak zawał serca lub udar mózgu, ze względu na utrzymujący się stan zapalny i zwiększone ryzyko powstania zakrzepów krwi w związku z infekcjami jak grypa.

Jakie szczepienia zalecane są osobom dorosłym?

W Polsce szczepienia obowiązkowe, bezpłatne realizowane są do 19 roku życia.

Szczepienia dorosłych należą do szczepień zalecanych, odpłatnych.

Osobom dorosłym zalecane są następujące szczepienia:

  • szczepienie przeciw wzw B (wszyscy nieszczepieni, 3 dawki),
  • szczepienie przeciw grypie (raz w roku, na początku sezonu grypowego, 1 dawka),
  • szczepienie przeciw COVID-19 (wszyscy nieszczepieni, szczepienie podstawowe+ wymagane dawki przypominające) ,
  • szczepienie przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi szczepionką dTap z obniżoną zawartością antygenów błonicy i krztuśca (dawka przypominająca co 10 lat),
  • szczepienie MMR przeciw odrze, śwince i różyczce (wszyscy nieszczepieni, 1 lub 2 dawki),
  • szczepienie przeciw ospie wietrznej (wszyscy, którzy nie chorowali i nie byli szczepieni, 2 dawki),
  • szczepienie przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu (3 dawki, dawka przypominająca co 3 do 5 lat),
  • szczepienie przeciw meningokokom grupy B (2 dawki) oraz meningokokom grupy grupy A, C, W, Y (1 dawka),
  • szczepienie przeciw wzw A (wszyscy nieszczepieni, 2 dawki).
  • szczepienie przeciw pneumokokom (szczepionka skoniugowana 1 dawka).

Dlaczego osoby dorosłe powinny szczepić się przeciw grypie?

Co roku odnotowujemy w Polsce kilka milionów zachorowań na grypę i choroby grypopodobne, kilkanaście tysięcy hospitalizacji z powodu grypy oraz przypadki zgonów z powodu grypy i jej powikłań. Co roku choruje 5-10% dorosłych i 20-30% dzieci.

Choroba i powikłania pogrypowe mogą dotknąć wszystkich bez względu na wiek. Szczególnie narażeni na ciężki przebieg grypy i rozwój powikłań są osoby przewlekle chore, np. z astmą, cukrzycą, schorzeniem układu krążenia czy zaburzeniami odporności oraz osoby po 65. roku życia. Na tę grupę przypada blisko 90% wszystkich zgonów z powodu grypy.

Szczepienia chronią nie tylko przed samą grypą, ale również przed jej wielonarządowymi powikłaniami szczególnie ze strony układu oddechowego, powikłaniami kardiologicznymi, nefrologicznymi, neurologicznymi, ze strony ośrodkowego układu nerwowego, schorzeniami naczyniowymi mózgu, grożącymi trwałą utratą zdrowia, a nawet życia.

Osoby dorosłe powinny szczepić się przeciw grypie, ponieważ nigdy nie jesteśmy w stanie przewidzieć przebiegu zachorowania, może być łagodne ale może mieć także ciężki przebieg.

Skuteczność szczepionki przeciw grypie wśród osób w wieku 18-59 lat oceniana jest na 40-70% w zależności od sezonu grypowego. U osób starszych i przewlekle chorych skuteczność może być słabsza, ale nawet jeżeli szczepionka nie zapobiegnie zachorowaniu na grypę złagodzi objawy, zmniejszy liczbę powikłań i ryzyko zgonu.

Dostępne na rynku szczepionki przeciw grypie są bezpieczne. Szczepionki przeciw grypie nie mogą wywołać grypy, ponieważ zawierają jedynie fragmenty inaktywowanego (zabitego) wirusa, które nie są zdolne do namnażania. Niepożądane odczyny po szczepieniu mają charakter miejscowy, tj. zaczerwienienie, bolesność i obrzęk w miejscu podania szczepionki, reakcje ogólne (niewielki wzrost temperatury ciała, bóle mięśni, stawów i głowy, ogólne rozbicie) występują rzadziej i ustępują po 1-2 dniach kilku dniach. Reakcje te są mylnie interpretowane jako objawy grypy. Najgroźniejsze powikłanie, zespół Guillan-Barré (GBS) (odmiana porażenia nerwów obwodowych) zwykle nie pozostawia następstw. Zespół ten po szczepieniu występuje z częstością 1 na 1 mln zaszczepionych,  a więc kilkakrotnie rzadziej niż po zachorowaniu na grypę. Tak więc korzyści wynikające ze szczepienia przeciw grypie wyraźnie przewyższają ryzyko.

Szczepionki przeciw grypie należą w Polsce do szczepień zalecanych. Dostępność do bezpłatnych szczepionek zapewnia refundacja (100% lub 50%). Wiele samorządów oferuje bezpłatne szczepienia dla seniorów, a coraz więcej firm zapewnia takie szczepienia swoim pracownikom.

Personel placówek opieki zdrowotnej mający kontakt z pacjentami jest narażony na zakażenie w miejscu pracy i może się stać źródłem zakażenia dla pacjentów, z których wielu należy do grupy dużego ryzyka ciężkiego przebiegu i powikłań grypy. Dlatego lekarze i pielęgniarki powinni co roku szczepić się przeciw grypie.

Dlaczego osoby dorosłe powinny szczepić się przeciw krztuścowi?

Każdej osobie dorosłej raz na 10 lat, zalecana jest dawka przypominająca szczepionki dTap (przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi).

Krztusiec jest ciężką, wysoce zaraźliwą chorobą układu oddechowego, która u osób dorosłych może przebiegać w postaci nietypowych objawów, tj. przewlekłego (ponad 3 tyg.) uporczywego kaszlu, zapalenia płuc. U dorosłych krztusiec może prowadzić do powikłań, tj. rozedma płuc, złamania żeber, wymioty. Uporczywy kaszel może stanowić zagrożenie dla osób chorych po przebytych operacjach jamy brzusznej lub klatki piersiowej oraz z przepuklinami, może też prowadzić do zaostrzeń obturacyjnej choroby płuc, pęknięcia tętniaka lub nietrzymania moczu, które występują u 10-15% całej populacji i 50% kobiet po menopauzie.

Szczepienie nie zapewnia długotrwałej odporności przeciw krztuścowi, ryzyko zachorowania zwiększa się wraz z upływem czasu od ostatniej dawki szczepienia. W ostatnich latach obserwujemy wzrost zachorowań na krztusiec wśród dorosłych, grupa ta staje się rezerwuarem choroby. Dorośli u których krztusiec przebiega pod postacią przypominającą przeziębienie oraz osoby zakażone są źródłem zakażenia dla małych dzieci. Problem ten może dotyczyć 20-25% dorosłych z przewlekłym kaszlem.

Dlatego tak ważne są szczepienia przypominające osób dorosłych. Optymalnym rozwiązaniem jest szczepienie wszystkich osób pozostających w bliskim kontakcie z noworodkiem lub niemowlęciem, co znacznie zmniejsza ryzyko zachorowania na krztusiec noworodków, niemowląt i innych osób z grup ryzyka. Ważne są szczepienia kobiety planującej ciążę lub w ciąży (po 28 tyg. ciąży).

O szczepieniach przypominających powinien  pamiętać również personel medyczny mający kontakt z noworodkami i niemowlętami oraz osoby w podeszłym wieku, które są narażone na zakażenie.

  • Jeżeli ktoś ma kaszel utrzymujący się przez kilka tygodni, może być zakażony krztuścem,

  • Z powodu przewlekłego charakteru kaszel krztuścowy nazywa się czasem stu-dniowym kaszlem,

  • Krztusiec jest jedną z niewielu chorób, która przenosi się z dorosłych na dzieci.

Jaką szczepionkę przeciw krztuścowi można podać osobie dorosłej i w jakim schemacie?  

Osobie dorosłej można podać szczepionkę typu Tdap, tj. szczepionkę przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi z obniżoną zawartością antygenów krztuśca i błonicy.

To szczepionka inaktywowana, która może być podawana w ramach szczepień przypominających młodzieży i dorosłych.

Na rynku są dostępne dwa preparaty szczepionki typu Tdap: Adacel i Boostrix.

Zalecenia szczepień przeciw krztuścowi realizowane w sposób, który zależy od tego, czy osoba była w przeszłość szczepiona przeciw krztuścowi.

Osoba dorosła, która w przeszłości otrzymała szczepienia podstawowe przeciw  krztuścowi: dawka przypominająca Tdap, powtarzana co 10 lat.

Osoba dorosła, która nie otrzymała wcześniej szczepień podstawowych (≥3 dawek szczepionki ze składnikiem krztuścowym), wymaga uzupełnienia szczepienia podstawowego.

  • 3 dawki szczepienia podstawowego w schemacie 0, 1, 6–12 miesięcy. Można podać dawkę Tdap oraz dwie dawki Td. Najlepiej jako pierwszą w schemacie podać Tdap, a jako kolejne dawki szczepionki Td.
  • dawkę przypominającą Tdap, powtarzać co 10 lat.

Osoba dorosła, która nie ma wiedzy na temat swoich szczepień, wymaga uzupełnienia szczepienia podstawowego.

  • 3 dawki szczepienia podstawowego w schemacie 0, 1, 6–12 miesięcy. Można podać dawkę Tdap oraz dwie dawki Td. Najlepiej jako pierwszą w schemacie podać Tdap, a jako kolejne dawki szczepionki Td.
  • dawkę przypominającą Tdap, powtarzać co 10 lat.

Szczepionka typu Tdap podawana jest drogą domięśniową.

Gdzie można odnaleźć informacje przeciw jakim chorobom w przeszłości zostaliśmy zaszczepieni?

Osoba dorosła może ustalić swój potencjalny status odporności przeciw rożnym chorobom na podstawie dokumentacji medycznej przebytych chorób zakaźnych lub historii szczepień zapisanej w książeczce zdrowia.

Osoba, która nie jest w stanie udokumentować swojej historii szczepień może ją odtworzyć na podstawie wprowadzanych w przeszłości zmian do Programu Szczepień Ochronnych (popularnie określanym Kalendarzem Szczepień).

Na portalu Szczepienia.info można w prosty sposób sprawdzić  kolejno wprowadzane zmiany.
W zakładce Kalendarz Szczepień wystarczy kliknąć myszką na poszczególne nazwy szczepionek w pierwszym wierszu od góry (kolor zielony, tj. DTP, Polio, Hib, MMR, wzwB, BCG, dT). Pod tabelą w każdym przypadku rozwija się zakładka z informacjami o kolejności wprowadzania szczepionek do programu szczepień, schematów szczepień, wskazań do szczepienia  w czasie.

 

Jakie są przeciwwskazania do szczepień dorosłych?

Przeciwwskazania do szczepień dorosłych są bardzo podobne do tych, które obowiązują u dzieci.

Nie rozróżnia się przeciwwskazań do szczepień u pacjentów dorosłych i dzieci.

Uniwersalnym przeciwwskazaniem do szczepienia w przypadku każdej szczepionki jest układowa, nasilona reakcja anafilaktyczna po podaniu poprzedniej dawki szczepionki lub reakcja anafilaktyczna na jakikolwiek składnik szczepionki. Dotyczy to wstrząsu anafilaktycznego prawidłowo rozpoznanego i zakwalifikowanego, tj. zajęcia co najmniej dwóch układów lub obrzęk jamy ustnej i/lub krtani.

Szczepionek żywych nie należy podawać w przypadku:

  • ciężkich wrodzonych i nabytych niedoborów odporności,
  • białaczki, chłoniaków,
  • uogólnionego procesu nowotworowego,
  • chemioterapii, radioterapii, wysokiej dawki sterydów,
  • przeszczepienia szpiku,
  • transplantacji narządów,
  • ciąży.

Anafilaksja może dotyczyć również substancji wchodzących w skład szczepionki, tj. białka jaja kurzego, żelatyny, streptomycyny, drożdży.

Względnym przeciwwskazaniem do szczepień są:

  • ostra choroba o ciężkim lub średnio ciężkim przebiegu, w tym wysoka gorączka, (łagodna choroba np. przeziębienie nie jest przeciwwskazaniem do szczepień),
  • zaostrzenie choroby przewlekłej,
  • wstrząs anafilaktyczny, w wywiadzie, który wystąpił w innej sytuacji (niezwiązanej z podaniem szczepionki). U takich pacjentów ryzyko anafilaksji po szczepieniu jest wyższe.

W przypadku choroby przebiegającej z wysoką gorączką lub zaostrzenia choroby przewlekłej powinno się poczekać do czasu ustąpienia objawów i poprawy stanu pacjenta.

Czy szczepienie przeciw grypie oraz szczepienie przeciw pneumokokom u dorosłych można zrealizować w czasie tej samej wizyty szczepiennej?

Szczepienie przeciw grypie dla dorosłych można obecnie zrealizować przy użyciu 4-walentnej inaktywowanej szczepionki podawanej we wstrzyknięciu. Szczepienie to jest zalecane dla całej populacji dorosłych, ze szczególnym uwzględnieniem grup ryzyka narażonych na ciężkie powikłania w przebiegu grypy. Szczepienie przeciw pneumokokom jest zalecane w pierwszej kolejności dla osób w wieku powyżej 50. roku życia oraz pacjentom z chorobami przewlekłymi. Obecnie jedyną dostępną dla dorosłych szczepionką przeciw pneumokokom jest 13-walentna szczepionka skoniugowana.

W sezonie 2020/2021 wirusowe i bakteryjne infekcje dróg oddechowych, w tym grypa oraz pneumokokowe zapalenie płuc będą występowały razem z SARS-CoV-2. Stąd też szczepienia przeciw grypie oraz szczepienia przeciw pneumokokom są szczególnie zalecane w profilaktyce zakażeń z objawami ze strony układu oddechowego. Zalecenia te dotyczą szczególnie osób dorosłych należących do grup ryzyka, tj. osób starszych, z cukrzycą, chorobami płuc, niewydolnością serca oraz innymi chorobami przewlekłymi, które należą również do grup ryzyka zachorowania na COVID-19.

Szczepienie przeciw grypie oraz szczepienie przeciw pneumokokom mogą odbyć się w trakcie tej samej wizyty szczepiennej, pod warunkiem podania obu szczepionek w różne miejsca ciała (prawy i lewy mięsień naramienny).

Jeśli w sytuacji planowanego szczepienia przeciw grypie i przeciw pneumokokom w czasie tej samej wizyty, z jakichś względów do szczepienia można wykorzystać tylko jeden mięsień naramienny, odległość między wstrzyknięciami powinna wynosić minimum 2,5 cm.

Zgodnie z zapisami w Charakterystyce Produktu Leczniczego skoniugowanej szczepionki przeciw pneumokokom szczepionka ta może być podawana na tej samej wizycie szczepiennej co 4-walentna inaktywowana szczepionka przeciw grypie dorosłym w wieku 50–93 lat. Przeprowadzone badania pokazują, że uzyskano podobną odpowiedź immunologiczną po jednoczesnym podaniu szczepionki przeciw grypie i skoniugowanej szczepionki przeciw pneumokokom w porównaniu do sytuacji, kiedy każdą ze szczepionek podawano na oddzielnych wizytach. Podobne badania w grupie 50-59 lat oraz 65 lat i starszych pokazują, że skoniugowana szczepionka przeciw pneumokokom może być podawana w czasie tej samej wizyty szczepiennej co 3-walentna szczepionka przeciw grypie i uzyskiwana jest porównywalna odpowiedź odpornościowa do sytuacji kiedy obie szczepionki podawane są w czasie oddzielnych wizyt.

W ChPL inaktywowanych szczepionek przeciw grypie napisano, że mogą być one nie podane równocześnie z innymi szczepionkami, choć nie ma badań dotyczących interakcji ze skoniugowaną szczepionką przeciw pneumokokom. Nie ma jednak zapisu, że jest to przeciwwskazane.

Wynika z tego, że ChPL nie uwzględniają konkretnej sytuacji równoczesnego (w czasie jednej wizyty) podania skoniugowanej 13-walentnej szczepionki przeciw pneumokokom i inaktywowanej 4-walentnej szczepionki przeciw grypie, dlatego należy kierować się ogólnymi zasadami wykonywania szczepień ochronnych, według których można równocześnie podawać różne szczepionki (jeśli producent nie zaznaczył, że nie można tego zrobić). Wstrzyknięcia powinny być wykonane w różne miejsca ciała.

Dodatkowym argumentem przemawiającym za zastosowaniem w obecnej sytuacji tej zasady jest możliwość usprawnienia realizacji szczepień (zarówno z punktu widzenia podmiotu leczniczego, jak i pacjenta) i zminimalizowania ryzyka zakażenia SARS-CoV-2.

Jakie są zasady szczepień przeciw wzw B u dorosłych?

Schemat szczepienia podstawowego przeciw wzw B u dorosłych składa się z trzech dawek szczepionki podanych w schemacie 0-1-6 miesięcy.
U osób zdrowych nie przewiduje się szczepień przypominających. Nie ma potrzeby wykonania badania serologicznego w celu sprawdzenia stężenia przeciwciał.

Dawki przypominające po szczepieniach podstawowych u dorosłych wskazane są w następujących grupach:
- Chorych z niedoborem odporności – gdy po szczepieniach podstawowych stężenie przeciwciał anty HBs jest <10 j.m./l, zaleca się podanie kolejnych 1-3 dawek szczepionki. Jeżeli stężenie przeciwciał jest nadal <10 j.m./l, nie wykonuje się dalszych szczepień.
- Pacjentów z nowotworami w trakcie leczenia immunosupresyjnego oraz pacjentów po przeszczepieniu narządów – zaleca się utrzymanie poziomu przeciwciał ≥100 j.m./l; kontrola przeciwciał odbywa się co 6 miesięcy. Jeżeli stężenie spada poniżej <100 j.m./l należy podać podwójną dawkę szczepionki.
- Pacjentów z cukrzycą – gdy po szczepieniach podstawowych stężenie przeciwciał jest < 10 j.m./l, zaleca się rewakcynację przy użyciu 1-3 dawek szczepionki. Jeżeli nie uzyska się ochronnego stężenia przeciwciał po podaniu 1-3 dawek szczepionki, odstępuje się od dalszych szczepień.
- Osób w fazie zaawansowanej choroby nerek z filtracją kłębuszkową poniżej 30 ml/min oraz u osób dializowanych – dawki przypominające należy podawać według wskazań producenta szczepionki oraz zaleceń lekarza, jeśli stężenie przeciwciał anty HBs jest poniżej poziomu ochronnego (10 j.m./l). Zaleca się badanie poziomu przeciwciał co 6-12 miesięcy.
- W celu oceny odporności poszczepiennej u osób z grup ryzyka zakażenia WZW typu B, zaleca się określenie poziomu przeciwciał anty HBs nie wcześniej niż po 4 tygodniach od podania ostatniej dawki szczepienia podstawowego (najlepiej między 4. i 6. tygodniem). Oznaczanie poziomu przeciwciał anty HBs u osób przewlekle chorych w ramach lekarskiego badania kwalifikacyjnego do szczepienia jest nieodpłatne dla tych osób.

Jak podajemy szczepionkę przeciw Hib osobie dorosłej z grupy ryzyka?

Od 2024 roku zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych szczepionka przeciw Hib dla pacjentów z anatomiczną lub czynnościową asplenią jest obowiązkowa (bezpłatna). Szczepionka jest bezpłatna i dostępna za pośrednictwem stacji sanitarno-epidemiologicznych (tak jak w przypadku innych szczepień obowiązkowych). Szczepienie przeciw Hib w tej grupie pacjentów jest obowiązkowe i bezpłatne niezależnie od wieku pacjenta, wykonywane są zgodnie ze schematem ustalonym indywidualnie przez lekarza przeprowadzającego badanie kwalifikacyjne (wykluczenie przeciwwskazań do szczepienia).

W związku z tym, że szczepionki przeciw Hib mają rejestrację do podawania do 7 r. ż., stąd lekarze sprawujący opiekę nad pacjentami z asplenią stai przed koniecznością zastosowania tego preparatu poza wskazaniami (off-label) za zgodą pacjenta. Jest to bezpieczna opcja wybierana dlatego, że nie ma zarejestrowanych preparatów dla dorosłych. Związane jest to z tym, że zakażenia w grupach zdrowych starszych dzieci i dorosłych są nieistotne. Nie dotyczy to jednak pacjentów z dyfunkcją lub brakiem śledziony – w tej populacji szczepienie przeciwko Hib jest zalecane niezależnie od wieku.

W praktyce w Polsce szczepionek przeciw Hib nie ma w aptece, kupowane są tylko w ramach przetargu MZ do realizacji programów szczepień małych dzieci, a od tego roku również dorosłych z wymienionych grup ryzyka.

Kogo dotyczy refundacja szczepionki przeciw pneumokokom u dorosłych?

Od 1 września 2023 roku na liście leków refundowanych znalazła się 13-walentna szczepionka przeciw pneumokokom – Prevenar 13.

Szczepionka jest bezpłatna pacjentom w wieku ≥65 lat ze zwiększonym ryzykiem choroby pneumokokowej.

 

Refundacja jest dedykowana osobom w wieku powyżej 65 lat w następujących grupach ryzyka wystąpienia choroby pneumokokowej z:

  • przewlekłą chorobą serca,
  • przewlekłą chorobą wątroby,
  • przewlekłą chorobą płuc,
  • cukrzycą,
  • implantem ślimakowym,
  • wyciekiem płynu mózgowo-rdzeniowego,
  • wrodzoną lub nabytą asplenią,
  • niedokrwistością sierpowatą i innymi hemoglobinopatiami,
  • przewlekłą niewydolnością nerek,
  • wrodzonym lub nabytym niedoborem odporności,
  • uogólnioną chorobą nowotworową,
  • zakażeniem wirusem HIV,
  • chorobą Hodgkina,
  • jatrogenną immunosupresją,
  • białaczką,
  • szpiczakiem mnogim,
  • przeszczepem narządu litego.

 

Refundacja wynosi 100% (szczepionka jest bezpłatna).

Pneumokoki to bakterie, które są najczęstszą przyczyną zapalenia płuc u dorosłych. Stanowi ono ok. 50 % przyczyn hospitalizacji z powodu chorób układu oddechowego u osób dorosłych w Polsce. Pneumokokowe zapalenie płuc u starszych pacjentów oraz u osób dorosłych z chorobami przewlekłymi i zaburzeniami odporności mogą prowadzić do hospitalizacji, zaostrzenia chorób towarzyszących, a w niektórych przypadkach do śmierci.

Jak skorzystać z refundacji?

  • Należy zgłosić się do lekarza, który wypisze receptę na refundowaną szczepionkę (na recepcie należy wpisać kod „S”).
  • Odebrać szczepionkę w aptece (bezpłatnie).
  • Umówić się na podanie szczepionki.

E-booki

Przewodnik o szczepieniach dorosłych dla pacjenta

Przewodnik po szczepieniach dorosłych dla pacjenta

Autorzy: dr n med. Ilona Małecka, dr n. med. Joanna Stryczyńska-Kazubska, dr n. hum. Tomasz Sobierajski, dr n med. Ewa Talarek

W przewodniku opisano szczepionki, które można podawać dorosłym, choroby, którym zapobiegają, komu i w jakim schemacie je podawać. Wyjaśniono dlaczego dorośli potrzebują szczepień. Obalono najczęstsze mity przypisywane szczepieniom dorosłych. W załączniku umieszczono kalendarze szczepień dorosłych w zależności od wieku i choroby współtowarzyszącej.

Ostatnia aktualizacja: 12 marca 2024
Materiały źródłowe
  • Mehta B. i wsp. Adult immunization. Human Vaccines and Immunotherapeutics 2014, 10, 2, 1-4.
  • Stefanoff P, Paradowska-Stankiewicz IA, Lipke M, Karasek E, Rastawicki W, Zasada A, Samuels S, Czajka H, Pebody RG. Incidence of pertussis in patients of general practitioners in Poland. Epidemiol Infect. 2013 Jul 22:1-10.
pokaż więcej
Słowniczek
pokaż więcej
Znalazłeś niezrozumiany termin?
Zaproponuj hasło do słownika.
Loading

Przeczytaj również