Szczepionka przeciw różyczce

Podsumowanie - Szczepionka przeciw różyczce

O chorobie

Różyczka jest wirusową choroba zakaźną, która może się przenosić tylko między ludźmi. Infekcja przenosi się drogą kropelkową. Różyczka u dzieci najczęściej przebiega łagodnie lub bezobjawowo. Na cięższy przebieg narażeni są głównie dorośli. Objawy występują zwykle po 14 – 21 dniach od infekcji. Pojawia się zaczerwienienie gardła, kaszel, katar, podwyższona temperatura oraz wysypka utrzymująca się do 3 dni. Obserwuje się silne powiększenie węzłów chłonnych za uszami i na potylicy. Poważnymi powikłaniami różyczki są zapalenie spojówek, bóle mięśniowe oraz małopłytkowość i zapalenie mózgu występujące bardzo rzadko. Różyczka stanowi poważne zagrożenie dla ciężarnych prowadząc do ciężkich uszkodzeń płodu. Ryzyko rozwoju wad wrodzonych zależy od okresu ciąży i jest najwyższe w pierwszym trymestrze ciąży. Typowo dochodzi do poronienia lub urodzenia dziecka z wadami słuchu, wzroku, serca, problemów z rozwojem mowy, upośledzeniem umysłowym, deformacjami i ubytkami kości.

Pamiętaj, że:

  • Zakażenie wirusem różyczki w pierwszym trymestrze ciąży może doprowadzić do ciężkiego uszkodzenia płodu,
  • O zaszczepieniu na różyczkę należy pomyśleć przed zajściem w ciążę, nie ma innego sposobu uchronienia płodu przed zakażeniem niż szczepienie,
  • Typowe objawy różyczki wrodzonej stanowią tzw. „triadę różyczkową Gregga”: wady serca i dużych naczyń, wady narządu wzroku oraz wady słuchu.

Zachorowania były powszechne przed zastosowaniem szczepień. W Polsce dzięki obowiązkowym szczepieniom liczba zachorowań spada, jednak nadal zachorowania występują wśród młodych dorosłych, w szczególności mężczyzn. W krajach w których rozpoczęto szczepienia już w latach 70 ubiegłego wieku, zachorowania są bardzo nieliczne i ryzyko różyczki wrodzonej praktycznie nie istnieje.

O szczepionce

Szczepionkę przeciw różyczce podaje się w postaci skojarzonej, ze szczepionką chroniąca przed odrą i różyczką (MMR). Szczepionka jednoskładnikowa przeciw tej chorobie nie jest dostępna. Maksymalną ochronę zapewnia podanie dwóch dawek szczepionki. Pierwszą dawkę podaje się w 13-15 miesiącu życia, a drugą uzupełniającą  – w 6 roku życia.

Po podaniu szczepionki przeciw różyczce mogą wystąpić odczyny miejscowe, tj. ból w miejscu podania, zaczerwienienie lub obrzęk. Ogólne odczyny poszczepienne zależą od wieku szczepionej osoby. U dzieci może pojawić się łagodne powiększenie węzłów chłonnych, podwyższona temperatura i wysypka. U dorosłych mogą dodatkowo wystąpić bóle stawów. Przeciwwskazania do stosowania MMR to przede wszystkim: uczulenie na którykolwiek składnik preparatu, stwierdzona reakcja nadwrażliwości po wcześniejszym szczepieniu, ciąża, gorączka, przyjmowanie leków zmniejszających aktywność układu odpornościowego oraz choroby krwi i nowotwory.

O chorobie

Co to jest różyczka?

Różyczka jest chorobą zakaźną, wywoływaną przez wirus różyczki, który jest bardzo zaraźliwy. Źródłem zakażenia jest wyłącznie chory na różyczkę człowiek. Zakażenie przenosi się drogą kropelkową, a w przypadku zakażeń wrodzonych przez łożysko. Najwięcej zachorowań notuje się późną zimą i wczesną wiosną. Okres inkubacji choroby wynosi od 14 do 21 dni.

U dzieci choroba najczęściej przebiega łagodnie, a u około 25% do 50% zakażenie jest bezobjawowe. Cięższy przebieg choroby zdarza się u dorosłych, a istotny problem stanowią zakażenia wirusem różyczki w czasie życia płodowego. U nieuodpornionych kobiet ciężarnych wirus może zakazić płód, prowadząc do jego obumarcia lub do jego licznych wad rozwojowych.

Wirusy są wydzielane przez zakażone osoby w czasie od 7 dni przed, do 14 dni po wystąpieniu wysypki. U dzieci z wadami wrodzonymi, spowodowanymi zakażeniem wirusem różyczki, wirus może być obecny w moczu do 1 roku życia, a w rzadkich przypadkach do kilku lat.

Jakie są objawy różyczki?

Do objawów różyczki zalicza się:

  • nieżyt górnych dróg oddechowych (zaczerwienienie gardła, kaszel, katar),
  • podwyższona temperatura,
  • silne powiększenie węzłów chłonnych za uszami i na potylicy,
  • wysypka (zaczyna się na twarzy, w ciągu 24 godzin zajmuje całą powierzchnię ciała, utrzymuje się do 3 dni, a następnie znika nie pozostawiając przebarwień).

U nastolatków i dorosłych częściej obserwuje się niecharakterystyczne objawy różyczki tj.

  • wysoka gorączka,
  • ból głowy,
  • ból kończyn,
  • łagodne zapalenie spojówek.

W tych grupach wieku zakażenie może przebiegać bezobjawowo, przy czym utrzymana jest zakaźność dla otoczenia. Przebycie choroby pozostawia odporność na całe życie.

Jak poważne mogą być objawy różyczki?

Do głównych powikłań różyczki należą:

  • zapalenie spojówek,
  • bóle mięśniowe i stawowe, rzadkie u dzieci, ale powszechne u młodzieży i dorosłych, a zwłaszcza u kobiet,
  • małopłytkowość – rzadko (u jednego na 3 000 chorych),
  • zapalenie mózgu – bardzo rzadko (u jednego na 5 000 chorych),
  • wady wrodzone, a nawet poronienia czy obumarcie płodu w przypadku zachorowania na różyczkę w czasie ciąży.

Najniebezpieczniejsze i występujące w 85% przypadków są zakażenia w pierwszych 12 tygodniach ciąży. Około 54% dzieci rodzi się z wadami, gdy zakażenie miało miejsce w 13-16 tygodniu ciąży, a 25% gdy miało miejsce w końcu drugiego trymestru ciąży.

Jakie wady wrodzone mogą wystąpić w wyniku zakażenia wirusem różyczki w czasie ciąży?

Do najczęstszych wad rozwojowych dziecka należą:

  • wady słuchu (głuchota spowodowana uszkodzeniem nerwu słuchowego) – mogą rozwijać się do 4-tego roku życia,
  • wady wzroku (zaćma, jaskra, uszkodzenia siatkówki, niedorozwój gałki ocznej),
  • wady serca i zaburzenia krążenia,
  • uszkodzenia ośrodka mowy (problemy z rozwojem mowy),
  • upośledzenie rozwoju umysłowego,
  • deformacje i ubytki kości,
  • powiększenie wątroby i śledziony,
  • małopłytkowość,
  • zaburzenia funkcjonowania gruczołów dokrewnych (w tym cukrzyca),
  • niska waga urodzeniowa,

Pierwsze trzy grupy wad wrodzonych są najbardziej typowe i są określane mianem „triady różyczkowej Gregga”.

  • wewnątrzmaciczne upośledzenie wzrastania płodu,
  • niedorozwój kości szczęki.

Jak wygląda epidemiologia różyczki w Polsce?

TRWA WCZYTYWANIE DANYCH

Źródło danych: biuletyny roczne „Choroby zakaźne i zatrucia w Polsce” oraz „Szczepienia ochronne w Polsce” (wyd: NIZP-PZH, GIS)

Przed wprowadzeniem szczepień różyczka występowała w Polsce w postaci epidemii co 4- 6 lat, najczęściej wśród dzieci i młodzieży w wieku 5-15 lat.  Wraz z wprowadzeniem szczepień (dla dziewcząt w 13 roku życia w 1988 roku i dla obojga płci w 2004 roku życia) obserwowano spadek liczby zachorowań.

W latach 2009-2012 odnotowano odpowiednio 7 856, 4 197, 4 290 i  6 263 przypadki zachorowań. Rejestrowano pojedyncze przypadki zespołu różyczki wrodzonej, w okresie 2003- 2012 odnotowano 4 takie przypadki.

W 2013 roku wystąpiła epidemia w ramach której zarejestrowano 38 548 przypadków różyczki – prawie 10-krotnie więcej niż w latach poprzednich. Była to tzw. epidemia wyrównawcza. Chorowali wówczas głównie (>78%) młodzi mężczyźni w wieku 15-24 lata (wcześniej niezaszczepieni).  W tym okresie odnotowano 2 przypadki zespołu różyczki wrodzonej.

W ostatnim czasie obserwujemy trend spadkowy zachorowań na różyczkę. W 2014 roku odnotowano 5 891 zachorowań, w 2015 roku – 2007 zachorowań, w 2016 roku – 1105 zachorowań. Począwszy od 2017 roku jest to liczba poniżej 500 przypadków (w 2017, 2018 i 2019 roku odnotowano odpowiednio 476, 437 i 285 zachorowań). Nie odnotowano przypadków różyczki wrodzonej.

W 2020 roku odnotowano 96 zachorowań.

W Polsce w 2019 roku odnotowano stan zaszczepienia wynoszący 92,6% dla pierwszej dawki szczepionki MMR oraz 91,1% dla drugiej dawki.

Szczegółowe dane dotyczące częstości występowania w danym roku w poszczególnych grupach wieku można znaleźć na stronie NIZP-PZH/Meldunki epidemiologiczne/EPIMED/Biuletyny Choroby Zakaźne i Zatrucia w Polsce.

Należy podkreślić, że prawidłowe rozpoznanie różyczki powinno opierać się nie tylko na podstawie objawów klinicznych, ale również na wykonaniu badania laboratoryjnego. Wynika to z udziału naszego kraju, w nadzorowanym przez WHO, programie eliminacji różyczki w rejonie europejskim. Badanie laboratoryjne w kierunku różyczki można wykonać bezpłatnie w ramach programu eliminacji różyczki w Laboratorium o charakterze Referencyjnym w Zakładzie Wirusologii NIZP-PZH w Warszawie. Większość zgłoszeń podejrzeń zachorowań na różyczkę nie znajduje potwierdzenia w badaniach laboratoryjnych.

Dlaczego w Polsce jest najwięcej rejestrowanych zachorowań na różyczkę w Europie?

Szczepienia przeciw różyczce wprowadzono w Polsce w 1988 roku. Obejmowały one wyłącznie 13-letnie dziewczęta. W 2004 roku wprowadzono powszechne szczepienia szczepionką MMR (przeciw odrze, śwince i różyczce) w 13-15 miesiącu życia oraz dawką uzupełniającą w 10 roku życia. W konsekwencji tych działań, w ciągu pierwszej dekady powszechnych szczepień (2004-2013) jedyną grupą nieobjętą szczepieniami pozostali mężczyźni powyżej 15 roku życia. Wśród tej grupy wieku odnotowywano najwięcej zachorowań, a w 2013 roku wystąpiła duża epidemia obejmująca ponad 38 tys. zachorowań na różyczkę wśród nastolatków i młodych dorosłych, którzy nie mieli okazji być zaszczepieni. W czasie epidemii wzrosło ryzyko zespołu różyczki wrodzonej, z powodu ułatwionego kontaktu pomiędzy rówieśnikami we wczesnych okresach ciąży. Odnotowano 2 przypadki zespołu różyczki wrodzonej, ale ta liczba była niedoszacowana z uwagi na rzadką diagnostykę wirusologiczną samoistnych poronień oraz zespołów wad wrodzonych w kierunku różyczki.

 

W ostatnich latach obserwujemy trend spadkowy zachorowań na różyczkę. W 2016, 2017, 2018 i 2019 roku odnotowano odpowiednio 1105, 477, 437,  292 przypadki różyczki. Nie zgłoszono żadnego przypadku różyczki wrodzonej. Mimo wyraźnego spadku liczby zachorowań w Polsce różyczka jest rejestrowana znacznie częściej niż w pozostałych krajach europejskich. W 2019 roku 292 (75%) z 389 zachorowań na różyczkę w krajach Unii Europejskiej zarejestrowano w Polsce. Dane z Polski powinny być interpretowane ostrożnie, ponieważ jedynie 4/292 (1%) przypadki potwierdzono laboratoryjnie.

Za ten stan odpowiada prawdopodobnie sposób zgłaszania różyczki przez lekarzy, który w Polsce nadal opiera się na rozpoznaniu klinicznym. Podobne objawy, zwłaszcza wysypki mogą powodować inne wirusy, takie jak odra, parwowirus B19, enterowirusy, herpeswirus-6 i in. Przypuszczalną diagnozę potwierdzają jedynie badania laboratoryjne. W 2019 roku zaledwie 4 (1%) zachorowań zakwalifikowano jako przypadki potwierdzone. Pozostałe ponad 99% (288 zachorowań) zgłoszono wyłącznie na podstawie objawów klinicznych.

Według zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia, każda osoba z podejrzeniem różyczki powinna być skierowana na badanie oznaczania poziomu przeciwciał przeciw różyczce. Badanie laboratoryjne w kierunku różyczki można wykonać bezpłatnie w ramach programu eliminacji różyczki w Laboratorium o charakterze Referencyjnym w Zakładzie Wirusologii NIZP-PZH w Warszawie.

Mimo wyraźnego spadku liczby zachorowań na różyczkę w Polsce, nadal jest ona rejestrowana znacznie częściej niż w pozostałych krajach europejskich.

Za ten stan odpowiada prawdopodobnie system rejestracji różyczki, który w naszym kraju wciąż opiera się na rozpoznaniu klinicznym.

W 2019 roku zaledwie 4 (1%) zgłoszone zachorowania zakwalifikowano jako przypadki potwierdzone laboratoryjnie. Pozostałe ponad 99% zgłoszono na podstawie objawów klinicznych.

Gdzie i jak często różyczka występuje na świecie?

Różyczka występuje na całym świecie. W poszczególnych krajach liczba zachorowań zależy od stanu zaszczepienia przeciw różyczce, czasu, jaki upłynął od wprowadzenia szczepień i odsetka osób zaszczepionych. W krajach, w których szczepienia rozpoczęto już w 70-tych latach XX w., liczba zachorowań na różyczkę obniżyła się nawet o 99% w porównaniu do okresu przed szczepieniami.

Jednak, według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), na świecie co roku nadal rodzi się 100 000 dzieci z zespołem różyczki wrodzonej. WHO kontynuuje wysiłki, żeby rozszerzać masowe szczepienia przeciw różyczce na wszystkie regiony świata i w konsekwencji doprowadzić do eliminacji tej groźnej choroby. W Europejskim Regionie WHO działania te prowadzone są w ramach uchwały z 2005 roku Komitetu Europejskiego Regionu Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wzywającej do eliminacji zachorowań na odrę, różyczkę i zespół różyczki wrodzonej oraz Europejskim planie działania na rzecz szczepień na lata 2015–2020 (The European Vaccine Action Plan 2015–2020).

W 2000 roku w Europejskim Regionie WHO pierwszą dawkę szczepionki przeciw różyczce otrzymało 60% populacji. W kolejnych latach odsetek zaszczepionych zwiększał się i w 2019 roku 31 z 53 krajów (58%) osiągnęło ≥95% populacji zaszczepionej pierwszą dawką.

Od 2009 roku wszystkie kraje Europejskiego Regionu WHO realizują szczepienie przeciwko różyczce w 2-dawkowym schemacie, jako część szczepienia przeciwko odrze śwince i różyczce w ramach powszechnych szczepień dzieci. Stan zaszczepienia drugą dawką w Europejskim Regionie WHO zwiększył się z 76% w 2005 roku do 96% w 2019 roku.

W Polsce w 2019 roku odnotowano stan zaszczepienia wynoszący 92,6% dla pierwszej dawki szczepionki MMR oraz 91,1% dla drugiej dawki.

W latach 2005–2019 zapadalność na różyczkę zmniejszyła się z 234,9/1 000 000 populacji w 2005 roku do 0,67/1000 000 populacji w 2019 roku. W 2019 roku największą zapadalność na różyczkę zarejestrowano w Polsce (7,7/1000 000 populacji, 292 przypadki) i Ukrainie (3,3/1000 000 populacji, 138 przypadków).

Ostatnią udokumentowaną epidemię różyczki w Europejskim Regionie WHO odnotowano w 2012 roku w Rumuni (1873 przypadki) i w 2013 roku w Polsce (38 548 przypadków).

W latach 2013–2019 liczba zgłoszonych przypadków różyczki znacznie się zmniejszyła i notowano tylko pojedyncze zachorowania lub małe ogniska, natomiast nie obserwowano utrzymującej się transmisji wirusa lub epidemii.

W 2015 roku zgłoszono 16 przypadków zespołu różyczki wrodzonej w 7 krajach, w 2019 roku – 8 przypadków, 1 w Azerbejdżanie i 7 w Rumunii.

O szczepionce

Jakie rodzaje szczepionek przeciw różyczce są dostępne w Polsce?

Obecnie wszystkie szczepionki przeciw różyczce (z wyjątkiem kilku produkowanych w Japonii, ale w Polsce niedostępnych) zawierają żywy, atenuowany szczep wirusa nazywany Wistar RA 27/3. Szczep ten wybrano do produkcji szczepionek z uwagi na niską odczynowość oraz wzbudzanie odporności na naturalne zakażenia u zaszczepionych osób.

Szczepionka przeciw różyczce dostępna jest jako szczepionka skojarzona przeciw odrze, śwince i różyczce (tzw. szczepionka MMR), zawierająca atenuowane szczepy wirusa odry, świnki i różyczki. Od czasu wprowadzenia szczepionki MMR do Programu Szczepień Ochronnych (PSO) w Polsce, pojedyncza szczepionka przeciw różyczce jest niedostępna.

Dlaczego warto się szczepić przeciw różyczce?

Głównym celem wprowadzenia szczepień przeciw różyczce było zapobieganie zakażeniom kobiet w ciąży, tym samym wyeliminowanie u dzieci zespołu różyczki wrodzonej. Po podaniu pierwszej dawki szczepionki MMR (przeciw odrze, śwince i różyczce) obserwujemy wysoką skuteczność (ok. 95%). Po podaniu drugiej dawki szczepionki odsetek osób odpornych wzrasta do 98-99%.

Celem obecnie stosowanej strategii szczepień jest wyeliminowanie zachorowań na różyczkę dzieci i młodzieży. Zaprzestanie krążenia dzikiego wirusa różyczki w populacji, pozbawi kobiety w ciąży źródła zakażenia. Skuteczność eradykacji wirusa zależy od odsetka zaszczepionych osób.

Kto powinien zostać zaszczepiony przeciw różyczce i kiedy?

Szczepionka przeciw różyczce podawana jest jako szczepionka MMR przeciw odrze, śwince i różyczce, podskórnie lub domięśniowo. Może być podawana razem z innymi szczepionkami np. ze szczepionką przeciw ospie wietrznej (w osobne miejsca).

Szczepienia obowiązkowe (bezpłatne):
Dzieci

Według Programu Szczepień Ochronnych każde dziecko powinno zostać zaszczepione szczepionką MMR w 13-15 miesiącu życia oraz dawką uzupełniającą w 6 roku życia, w celu uzyskania długotrwałej odporności.

Od 1 stycznia 2019 roku drugą dawkę MMR należy podać w 6. roku życia dzieciom, które:

  • urodziły się w 2014 r.,
  • są w 6. roku życia, ale w dniu kwalifikacji do szczepienia nie ukończyły jeszcze 6. roku życia (większość dzieci urodzonych w 2013 r.),
  • dla dzieci starszych w 7., 8. i 9. roku życia, PSO na 2019 rok nie przewiduje szczepień wyrównawczych (podanie drugiej dawki szczepionki będzie sukcesywnie wyrównywane poprzez szczepienie w 10 roku życia).

Szczepienia zalecane (odpłatne):
Dorośli

Szczepienie szczepionką MMR jest zalecane:
• dorosłym, którzy nie byli szczepieni przeciw różyczce w dzieciństwie,
• osobom, które w przeszłości otrzymały tylko jedną dawkę szczepionki,
• młodym kobietom, zwłaszcza pracującym w środowiskach dziecięcych (przedszkola, szkoły, szpitale, przychodnie).

Kto nie powinien zostać zaszczepiony przeciw różyczce?

Przeciwwskazaniami do szczepienia są:

  • ciężka reakcja alergiczna (anafilaktyczna) po poprzedniej dawce szczepionki,
  • uczulenie na żelatynę,
  • uczulenie na neomycynę,
  • ciąża (kobiety powinny unikać zajścia w ciążę przez 1 miesiąc po szczepieniu),
  • ostre zakażenie przebiegające z wysoką gorączką,
  • choroby hematologiczne (białaczki, chłoniaki),
  • niedobory odporności (w następstwie choroby lub leczenia wysokimi dawkami kortykosterydów),
  • transfuzja krwi, osocza lub preparatów ludzkich immunoglobulin (szczepionka powinna być podana w określonym odstępie czasu, uzależnionym od powodu, dla którego preparaty zastosowano, zwykle jest to od 3 do 11 miesięcy).

Krótkotrwałym przeciwwskazaniem do szczepienia są ostre choroby infekcyjne przebiegające z wysoką gorączką i zaostrzenia chorób przewlekłych.

Jakie jest ryzyko związane ze szczepieniem przeciw różyczce?

Jednoznaczne określenie występowania niepożądanych odczynów poszczepiennych po podaniu szczepionki przeciw różyczce jest utrudnione ze względu na fakt, że szczepionkę tę stosuje się jako skojarzoną przeciw odrze, śwince i różyczce tzw. MMR.

Szczepionki przeciw odrze, śwince i różyczce (MMR) są bezpieczne. Po ich podaniu mogą wystąpić odczyny miejscowe, charakteryzujące się łagodnym przebiegiem i utrzymujące się 1-2 dni:

  • zaczerwienienie, ból, obrzęk w miejscu podania szczepionki,
  • krótkotrwałe uczucie palenia i/lub kłucia w miejscu podania szczepionki.
    Należy pamiętać, że część z tych objawów jest wynikiem prawidłowego procesu uodporniania.

Mogę też wystąpić odczyny ogólne:

  • stan podgorączkowy lub niewysoka gorączka (5-10% dzieci), która pojawia się zazwyczaj w 6-12 dniu po szczepieniu i utrzymuje około 2 dni,
  • nietypowy płacz,
  • wysypka na skórze (5% dzieci), która pojawia się zazwyczaj w 6-12 dniu po szczepieniu i utrzymuje około 2 dni,
  • łagodne powiększenie węzłów chłonnych (częściej u dzieci),
  • obrzęk ślinianki przyusznej który pojawia się rzadko po 10-14 dniach od szczepienia,
  • bóle stawów (0,5%, szczególnie u młodych osób i kobiet),
  • zapalenie stawów (10% szczepionych kobiet), które pojawia się między 7 a 21 dniem po szczepieniu. Należy pamietać, że po szczepieniu dolegliwości ze strony stawów są dużo łagodniejsze niż po naturalnym zakażeniu.

Bardzo rzadko mogą wystąpić ciężkie niepożądane odczyny poszczepienne:

  • reakcje alergiczne (1 przypadek na około 200.000 – 1.000.000 dawek),
  • drgawki (1 przypadek na 3.000- 4.000 dawek), zwykle po podaniu pierwszej dawki, ustępujące bez trwałych następstw w rozwoju dziecka,
  • krwotoczne plamki na skórze (wybroczyny), pojawiają się do 2 miesięcy po szczepieniu zwykle po 2 -3 tygodniach ustępują bez śladu.
  • łagodne zapalenie mózgu (1 przypadek na 1.800.000 dawek), ustępuje, nie pozostawia następstw.

Jakie szczepionki przeciw różyczce są zarejestrowane w Polsce?

Szczepionka przeciw różyczce dostępna jest wyłącznie jako szczepionka skojarzona przeciw odrze, śwince i różyczce.

Do szczepionek skojarzonych należą:

1. Szczepionka: MMRVAX Pro
Typ szczepionki: szczepionka przeciw odrze, śwince i różyczce, żywa,
Antygeny: atenuowane szczepy wirusa odry, świnki i różyczki,
Podmiot odpowiedzialny: Sanofi Pasteur MSD SNC, Francja
Postać: proszek i rozpuszczalnik do sporządzenia zawiesiny do wstrzykiwań
Dawka: 0,5 ml;

2. Szczepionka: Priorix
Typ szczepionki: szczepionka przeciw odrze, śwince i różyczce, żywa,
Antygeny: atenuowane szczepy wirusa odry, świnki i różyczki
Podmiot odpowiedzialny: GlaxoSmithKline Biologicals S.A., Belgia
Postać: proszek i rozpuszczalnik do sporządzania roztworu do wstrzykiwań
Dawka: 0,5 ml.

3. Szczepionka: Priorix-Tetra (aktualnie niedostępna)
Typ szczepionki: szczepionka przeciw odrze, śwince, różyczce
i ospie wietrznej, żywa,
Antygeny: atenuowane szczepy wirusa odry, świnki, różyczki i ospy wietrznej
Podmiot odpowiedzialny: GlaxoSmithKline Biologicals S.A., Belgia
Postać: proszek i rozpuszczalnik do sporządzania roztworu do wstrzykiwań
Dawka: 0,5 ml.

W Polsce pojedyncze (monowalentne) szczepionki przeciw różyczce nie są zarejestowane.

Kalendarz szczepień

Szczepionka przeciw różyczce w Programie Szczepień Ochronnych

Szczepienia przeciw różyczce wykonuje się skojarzoną szczepionką przeciw odrze, śwince i różyczce.

Szczepienia przeciw odrze, śwince i różyczce są obowiązkowe (finansowane z budżetu Ministra Zdrowia) dla dzieci
w schemacie szczepienia:

  • podstawowego w 13-15 miesiącu życia,
  • uzupełniającego w 6 roku życia.

Dzieciom pomiędzy 7 a 9 rokiem życia podanie drugiej dawki szczepionki będzie sukcesywnie wyrównywane poprzez szczepienie w 10 roku życia.

Szczepienia przeciw odrze, śwince i różyczce są zalecane (niefinansowane z budżetu Ministra Zdrowia) osobom:

  • nieszczepionym przeciw odrze, śwince i różyczce w ramach szczepień obowiązkowych, podaje się dwie dawki szczepionki w odstępie co najmniej 4 tygodni,
  • młodym kobietom, zwłaszcza pracującym w środowiskach dziecięcych (przedszkola, szkoły, szpitale, przychodnie) i młodym mężczyznom dla zapobiegania różyczce wrodzonej, szczególnie nieszczepionym w ramach szczepień obowiązkowych.

Podawane w wywiadzie przebycie zachorowań na odrę nie jest przeciwwskazaniem do szczepienia, należy je podać nie wcześniej niż po upływie 4 tygodni od wyzdrowienia.
Nie zaleca się podawania szczepionki w okresie ciąży, a przez 1 miesiąc po szczepieniu nie należy zachodzić w ciążę.

Program Szczepień Ochronnych na 2023 rok.

Jak szczepionka przeciw różyczce była stosowana w przeszłości?

Powszechne szczepienia przeciw różyczce rozpoczęto w Polsce w  1988 roku. Początkowo podawano dawkę pojedynczej szczepionki przeciw różyczce dziewczynkom w 13 r.ż. Szczepionka monowalentna była stosowana do 2003 roku.

Od 2004 roku obowiązują dwie dawki szczepionki skojarzonej MMR przeciw odrze, śwince i różyczce podawane dziewczynkom i chłopcom. Początkowo stosowano preparat o nazwie MMR II. Obecnie na rynku dostępne są 2 preparaty:  M-M-RvaxPro (od 2008 roku, wcześniej pod nazwą MMR II) oraz Priorix (od 2002 roku).

Poniżej przedstawiono najważniejsze daty związane z realizacją szczepień przeciw różyczce w przeszłości.

1969 – opracowanie pierwszej szczepionki przeciw różyczce przez Maurice Hillemana,

1988 – rozpoczęcie obowiązkowego programu szczepień przeciw różyczce w Polsce, podawano 1 dawkę dziewczynkom w 13 roku życia,  

2004 – wprowadzenie dwóch dawek szczepionki MMR dzieciom w 13-15 miesiącu życia oraz w 10 roku życia,

2019 – przesunięcie drugiej dawki szczepionki MMR z 10 na 6 rok życia.

Źródło: Choroby zakaźne i ich zwalczanie na ziemiach polskich w XX wieku. pod redakcją  Jana Kostrzewskiego, Wiesława Magdzika i Danuty Naruszewicz-Lesiuk.  PZWL 2001.

 

Czytaj więcej

Czy nastolatkę wcześniej nieszczepioną przeciw różyczce można zaszczepić szczepionką monowalentną?

Szczepienie przeciw różyczce podobnie jak przechorowanie różyczki jest związane z nabyciem długotrwałej odporności na całe życie. W przypadku braku dokumentacji dotyczącej szczepienia, czy też braku wiedzy dotyczącej przechorowania można sprawdzić poziom przeciwciał przeciw różyczce metodą ELISA. Poziom przeciwciał powyżej 10 IU/ml świadczy o nabytej odporności.

W Polsce, nie ma dostępnych pojedynczych (jednoskładnikowych) szczepionek przeciw różyczce. Jeżeli nastolatka nie chorowała na różyczkę w dzieciństwie ani nie była szczepiona, zalecane jest podanie 2 dawek szczepionki przeciw odrze, śwince i różyczce. Szczepienie można do 19 r.ż. uzupełnić w ramach szczepień obowiązkowych (bezpłatnych).

Czy szczepienie przeciw różyczce kobiet w ciąży jest niebezpieczne?

Okres ciąży jest przeciwwskazaniem do podawania żywych szczepionek, w tym szczepionki przeciw odrze, śwince, różyczce oraz przeciw ospie wietrznej, ze względu na teoretyczne ryzyko przeniesienia wirusa szczepionkowego na płód.

Aktualnie zaleca się, żeby nie zachodzić w ciążę przez okres miesiąca po szczepieniu przeciw odrze, śwince, różyczce i ospie wietrznej zastrzegając przy tym, że przypadkowe zaszczepienie kobiety w ciąży nie powinno być przyczyną przerwania ciąży.

Zalecenia te oparto na wynikach badań bezpieczeństwa 5 300 kobiet, którym podano szczepionki przeciw różyczce lub przeciw ospie wietrznej, w początkowym okresie ciąży, kiedy jeszcze tego nie wiedziały. Nie odnotowano żadnego przypadku uszkodzenia płodu.

Po jakim czasie od szczepienia przeciw odrze, śwince i różyczce można planować zajście w ciążę?

Okres ciąży jest przeciwwskazaniem do podawania szczepionek żywych, tj. przeciw odrze, śwince, różyczce oraz przeciw ospie wietrznej, ze względu na teoretyczne ryzyko przeniesienia drobnoustroju szczepionkowego na płód.

Podanie szczepionki żywej przeciw odrze, śwince, różyczce lub przeciw ospie wietrznej kobiecie w okresie prokreacyjnym powinno być związane z koniecznością zabezpieczenia się przed ciążą na okres co najmniej 1 miesiąca. Pod koniec 2012 roku Europejska Agencja Leków zaopiniowała wprowadzenie zmian w charakterystykach produktu leczniczego żywych szczepionek przeciw odrze śwince i różyczce (szczepionki o nazwie handlowej MMRVAX Pro oraz Priorix) oraz pojedynczej szczepionce przeciw ospie wietrznej (o nazwie handlowej Varilrix) dotyczących czasu, w którym kobieta po szczepieniu nie powinna zachodzić w ciążę przez okres 1 miesiąca zamiast wcześniej obowiązującego okresu 3 miesięcy.

Utrzymano dotychczasowe przeciwwskazania szczepienia przeciw odrze, śwince, różyczce i ospie wietrznej u kobiet w ciąży wraz z uwagą, że przypadkowe zaszczepienie kobiety w ciąży nie powinno być przyczyną przerwania ciąży.

Zalecenia oparto na wynikach badań bezpieczeństwa 5 300 kobiet, którym podczas ciąży podano szczepionki przeciw różyczce lub kobiet zaszczepionych przeciw ospie wietrznej, które nie wiedziały, że są w ciąży. Nie odnotowano żadnego przypadku zaburzeń związanych z uszkodzeniem płodu.

W jaki sposób kobieta w ciąży urodzona w 1975 r. może sprawdzić swój stan uodpornienia przeciw różyczce jeżeli nie pamięta czy chorowała w dzieciństwie i nie jest pewna czy była szczepiona?

W Polsce szczepienia przeciw różyczce realizowane są od 1989 r., kiedy rozpoczęto szczepienia dziewczynek w 13 r.ż. Kobieta urodzona w  1975 r. miała wówczas 14 lat. Jednak bez udokumentowanego zapisu o szczepieniu w książeczce zdrowia trudno ocenić czy została zaszczepiona. Aby się upewnić czy kobieta przed zajściem w ciążę jest uodporniona, w wyniku szczepienia lub przechorowania różyczki w dzieciństwie, powinna sprawdzić poziom przeciwciał przeciw różyczce. Poziom przeciwciał powyżej 10-15 IU/ml uznawany jest za poziom ochronny.

Czy to prawda, że do produkcji szczepionki MMR wykorzystuje się materiał ludzki (po wykonaniu aborcji)?

MMR to typ szczepionki przeciw odrze, śwince i różyczce. W skład tej szczepionki wchodzą osłabione (atenuowane) wirusy odry, świnki i różyczki, stąd też pochodzi określenie, że jest to żywa szczepionka.
Wirusy wchodzące w skład szczepionki  typu MMR są namnażane w liniach komórek:

  • wirus odry namnażany jest w linii komórek fibroblastów kurzych,
  • wirus świnki namnażany jest w linii fibroblastów jaj kurzych lub zarodkach jaj kurzych,
  • wirus różyczki namnażany jest w linii komórek zarodka ludzkiego. Historia pozyskania tej linii komórek jest następująca: decyzją sądu amerykańskiego przeprowadzono aborcję. Zamiast poddać usunięty zarodek standardowej utylizacji (spaleniu) z komórek tego zarodka wyprowadzono diploidalną linię komórek, której obecnie używa się do produkcji szczepionki.
  • aborcja miała miejsce w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku i była dokonana z przyczyn pozamedycznych, po wyroku sądu. Aborcja nie została dokonana w celu pobrania komórek płodów.
  • jeśli chcielibyśmy proces pozyskania linii komórkowych z komórek zarodka ludzkiego porównać do jakiejkolwiek znanej nam procedury medycznej, to można mówić o dawstwie, jak w przypadku pobierania organów i nie ma to nic wspólnego z decyzją o wykonaniu  aborcji.
  • nie ma na rynku szczepionki przeciw różyczce przygotowywanej w innych sposób.
  • osoby korzystające ze skutków wspomnianych działań mogą być wolni od winy moralnej, bo skorzystanie ze szczepionki nie jest równoznaczne z popieraniem aborcji. Takie stanowisko zaprezentował zespół ekspertów pod przewodnictwem włoskiego bioetyka Elio Sgreccii, przewodniczącego Papieskiej Akademii Pro Vita.
  • rodzice powinni szczepić swoje dzieci dla ich dobra i dobra społeczeństwa” – stwierdziła Papieska Akademia Życia. Podkreśla, że rodzice powinni być pewni, że „użycie szczepionek nie oznacza współpracy z dobrowolną aborcją”.

Jaka jest skuteczność szczepienia przeciw różyczce?

  • Po podaniu pierwszej dawki MMR przeciwciała przeciw różyczce wykrywane są u 95%-100% zaszczepionych.
  • Po podaniu drugiej dawki MMR przeciwciała przeciw różyczce wykrywane są u 99-100% zaszczepionych.

Stężenie swoistych przeciwciał po przechorowaniu różyczki zmniejsza się w podobnym stopniu jak po szczepieniu. Jednak po podaniu drugiej dawki MMR dochodzi do szybkiego i istotnego zwiększenia stężenia przeciwciał przeciw różyczce, co potwierdza dobrą pamięć immunologiczną.

Źródło: Mańdziuk J., Kuchar E., Mrukowicz J. Skuteczność szczepienia przeciwko różyczce w zapobieganiu zachorowaniom i różyczce wrodzonej. Medycyna Praktyczna Szczepienia 2019.

Ostatnia aktualizacja: 20 marca 2024
Materiały źródłowe
  • Dulny G. Szczepionka przeciwko różyczce. w: Wakcynologia red. Magdzik W., Naruszewicz-Lesiuk D., Zieliński A. alfa-medica press. 2007.
  • Goodson J L , Chu S Y , Rota P A i wsp. Research priorities for global measles and rubella control and eradication. J Infect Dis. 2011 Jul;204 Suppl 1: S524-32.
  • Paradowska- Stankiewicz I., Czarkowski M.P., Derrough T., Stefanoff P. Ongoing outbreak of rubella among young male adults in Poland: increased risk of congenital rubella infections.  Eurosurveillance, 2013, 23 May.
  • Sitarska-Gołebiowska J, Czarkowski MP. Różyczka. w: Choroby zakaźne i ich zwalczanie na ziemiach polskich w XX wieku. Red. J. Kostrzewski, W. Magdzik, D. Naruszewicz – Lesiuk Wydawnictwo Lekarskie wydanie I, Warszawa 2001.
  • Reef SE, Plotkin SA. Rubella vaccines. w: Plotkin’s Vaccines, red. Plotkin S., Orenstein W., Offit P., Edwards M. wyd. 7, 2018, str. 970-1000.
  • Reef S.E., Strebel P., Dabbagh A., Gacic-Dobo M., Cochi S. Progress toward control of rubella and prevention of congenital rubella syndrome– worldwide, 2009. J Infect Dis. 2011, 204 Suppl 1: S24-7.
  • O’Connor P., Yankovic D., Zimmerman L. i wsp. Progress toward rubella elimination – World Health Organization European Region, 2005–2019. MMWR Morb. Mortal. Wkly Rep. 2021; 70 (23): 833–839.
pokaż więcej